We wtorek, 8 listopada 2016, o godz. 17:00 miał miejsce trzeci wykład prof. Andrzeja Nowaka z cyklu “Węzły polskiej pamięci”. Jego hasłem była “Unia”. Poprzedni, październikowy, poświęcony był “Odwadze” {TUTAJ}, a pierwszy, wrześniowy, – “Wolności”. Również i wtorkową prelekcję będzie można wkrótce zobaczyć na stronie organizatora cyklu, czyli Solidarnych 2010 {TUTAJ}. Wszystkie wykłady [poza listopadowym] odbywają się w pierwszy wtorek miesiąca o godz 17:00 w Domu Pielgrzyma “Amicus” przy parafii św. Stanisława Kostki na warszawskim Żoliborzu koło pl. Wilsona. Następny będzie w dniu św. Mikołaja, 6 grudnia 2016, a jego temat to “Bratni spór”. Poznamy wtedy program prelekcji w roku 2017.
Profesor zaczął wykład od dwóch pierwszych unii [personalnych] w historii Polski. Były to unie z Czechami i Węgrami. W latach 1291 – 1306 rządzili w Polsce Wacław II [do 1305] oraz Wacław III z dynastii Przemyślidów. To Wacław II wprowadził w Polsce urząd starosty. Po śmierci Kazimierza Wielkiego w roku 1370 rządy w Polsce objął król Ludwik, władca Węgier. Unia polsko-węgierska trwała do jego śmierci w 1382 roku. Obie te unie miały to do siebie, że w każdej z nich ośrodek decyzyjny znajdował się poza Polska, w Pradze lub w Budzie. W 1374 Ludwik zapewnił sukcesję na tronie polskim jednej ze swych córek, wydając tzw. przywilej koszycki [w sprawie podatków].
W 1384 koronowano Jadwigę [córkę Ludwika] na króla Polski. W 1385 roku zawarto Unię Krewską. W rzeczywistości nie była to wcale unia dwóch państw, ale umowa na temat ślubu litewskiego księcia Jagiełły z królową Jadwigą. Jagiełło przeszedł wraz z swoim ludem na chrześcijaństwo i zobowiązał się do walki z Krzyżakami. Został koronowany na króla Polski i Litwy. W 1399 zmarła bezpotomnie Jadwiga, a Witold [kuzyn Jagiełły] przegrał bitwę pod Worsklą, co położyło kres jego ambicjom opanowania wszystkich ziem ruskich.
W efekcie tych wydarzeń zawarto w 1401 roku unię wileńsko -radomską, a w 1413 unię horodelską, która wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie. Ustalono też, że decyzje dotyczące krajów mają zapadać przy współudziale szlachty polskiej i litewskiej, co było gwarancją odrębności Litwy. W następnych latach było jeszcze kilka porozumień na temat kształtu unii: unia grodzieńska, krakowsko-wileńska, mielnicka. Były okresy, gdy Polska i Litwa były rządzone zupełnie odrębnie, np. gdy po śmierci Kazimierza Jagiellończyka, królem Polski był Jan Olbracht, a księciem Litwy – jego brat Aleksander.
Wreszcie w 1569 roku przed bezpotomną śmiercią Zygmunta Augusta, ostatniego Jagiellona, powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów, czyli wspólne państwo polsko-litewskie rządzone przez elekcyjnych królów. Była to słynna Unia Lubelska.
Trzeba powiedzieć, że związek Polski z Litwą był bardzo trwały. Od Unii Krewskiej do drugiego rozbioru Polski minęło 410 lat. Gwałtowny rozwój nacjonalizmów, litewskiego , ukraińskiego, a także i polskiego w wiekach XIX i XX uniemożliwił jego odtworzenie. W tej chwili na Litwie przeważają nastroje antypolskie. Mówili o tym uczestnicy dyskusji po wykładzie prof. Nowaka. Ten ostatni porównywał też unię polsko-litewską z obecną Unią Europejska. Wykład trwał do 18:45, a cała impreza – do 19:15.
Dodaj komentarz